Π.Ο.Ε.Σ. - Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία

ΘΕΜΑ:   Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία 

ΣΧΕΤ.:   α.   ΝΔ 1400/1973 (ΦΕΚ Α΄ 114, «Περί Καταστάσεως των Αξιωματικών των Ενόπλων Δυνάμεων»)

              β.   Ν. 3850/2010 (ΦΕΚ Α΄ 84, «Κύρωση του Κώδικα Νόμων για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων»)

              γ.   ΠΔ 11/2014 (ΦΕΚ Α΄ 17, «Κρίση Σωματικής Ικανότητας των στρατευσίμων, αυτών που κατατάσσονται στις Ένοπλες Δυνάμεις, καθώς και του στρατιωτικού προσωπικού γενικά»)

              δ.   Υπ’ αριθμ. πρωτ. 1376/2022 έγγραφό μας

              ε.    Υπ’ αριθμ. πρωτ. 1461/2022 έγγραφό μας

              στ.  Ν. 5018/2023 (ΦΕΚ Α΄ 25, «Μέριμνα υπέρ του προσωπικού των Ενόπλων Δυνάμεων, εξορθολογισμός της νομοθεσίας των Ενόπλων Δυνάμεων, οργάνωση της Εθνοφυλακής και άλλες διατάξεις»)

              ζ.    ΥΑ αρ.πρωτ. Φ. 454/11/229946/σ.3662/2023 (ΦΕΚ Β΄ 3267, «Ευεργετικά μέτρα και διοικητικές διευκολύνσεις για το προσωπικό των Ενόπλων Δυνάμεων»)

              η.   Φ.700/73/222376/Σ.2287/3-Απρ-23/ΓΕΝ/Β3

              θ.   Υπ’ αριθμ. πρωτ. 1046/2023 έγγραφό μας  

              Κύριε Υπουργέ.

Κατά τη διαδικασία της δημόσιας διαβούλευσης για το (στ) σχετικό νόμο, ο οποίος στο πλαίσιο του γενικότερου ευτελισμού των λέξεων είχε αποκαλείτο «νόμος μέριμνας», είχαμε μεταξύ άλλων σχολιάσει ως απάνθρωπη τη διάταξη του άρθρου 22 (άρθρο 24 του σχεδίου νόμου), που επανέφερε επί του (α) σχετικού την αυτεπάγγελτη αποστρατεία στελεχών με προβλήματα υγείας ακυρώνοντας αντίστοιχη, προηγούμενη ευεργετική διάταξη του ν.4609/2017 (Α΄ 67).

Δυστυχώς η πρόβλεψή μας για μία ακόμα φορά απεδείχθη εύστοχη, αφού έκτοτε έχουν ξεκινήσει οι σχετικές διαδικασίες, όπως αποδεικνύεται και από το (ενδεικτικό) (η) σχετικό έγγραφο που αφορά στελέχη του ΠΝ, τα οποία το τελευταίο διάστημα μας γνωστοποιούν τις ανησυχίες τους. Απόρροια εν λόγω διαδικασιών είναι οι πρώτες αποστρατείες (απολύσεις) για λόγους υγείας, όπου θεωρούμε περιττό να σχολιάσουμε τη σοβαρότητα εν λόγω ενέργειας εν μέσω αυξανόμενων παραιτήσεων. Ωστόσο η υπόθεση δείχνει περισσότερο περίπλοκη.

Το προηγούμενο διάστημα διαπιστώσαμε ότι υπήρξε μια συστηματική προσπάθεια υποβάθμισης της μέριμνας στις ΕΔ, κάτι που σχολιάσαμε με ιδιαίτερα καυστικό τρόπο μεταξύ άλλων και με το (θ) σχετικό έγγραφό μας. Πιο συγκεκριμένα, με την (ζ) σχετική ΥΑ επήλθε μια αδιαμφισβήτητη επιδείνωση στο προηγούμενο καθεστώς μέριμνας, προφανώς για να καταστεί εφικτή η κάλυψη των κενών ένεκα υποστελέχωσης με «εσωτερική ανακατανομή» του προσωπικού. Όπως στην περίπτωση του άρθρου 22 του (στ) σχετικού, όπου θεσμοθετήθηκε το ίδιο εις βάρος στελεχών με σοβαρά προβλήματα υγείας, αντίστοιχα με τη (ζ) σχετική διαπιστώνεται ακριβώς το ίδιο προς τα στελέχη που υπάγονται σε ειδικές κατηγορίες και κοινωνικά ευαίσθητες ομάδες (όπως οικογένειες με επιμέλεια ΑμεΑ, μονογονείς κλπ).

Τα συγκεκριμένα δύο θεσμικά κείμενα έχουν ένα κρίσιμο κοινό σημείο: δεν βασίζονται στη βελτίωση των συνθηκών, αλλά δημιουργούν χειρότερες, προς όφελος της Υπηρεσίας. Καθ’ αυτόν τον τρόπο, εν λόγω κείμενα συνδυαζόμενα, δημιουργούν ένα αλληλοσυμπληρούμενο πλαίσιο με εμφανή κοινό σκοπό την αύξηση της «δεξαμενής» του διαθέσιμου για μεταθέσεις προσωπικού, προκειμένου να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της υποστελέχωσης, δίχως να απαιτούνται σοβαρές προσλήψεις νέου προσωπικού. Εν λόγω κίνηση είναι εμφανώς εναρμονισμένη με τη γενικότερη φιλοσοφία των μη (ή έστω ελαχίστων δυνατών) προσλήψεων που έχει διαπιστωθεί τα τελευταία έτη, αποτέλεσμα της οποίας είναι (και) οι διαρκείς «μετακινήσεις» προσωπικού προς άλλους τομείς του Δημοσίου για κάλυψη άλλων αναγκών.

 Όσο κι αν δεν θέλουμε να προβούμε στον ακόλουθο συσχετισμό, θεωρούμε ότι δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι οι απολύσεις του προσωπικού για λόγους υγείας λειτουργούν ως μοχλός πίεσης προς πάσα κατεύθυνση υπό μορφή της δαμόκλειου σπάθης, ότι οι ΕΔ δεν έχουν κανένα πρόβλημα να απολύσουν όσους θεωρείται ότι δεν πληρούν τις «προϋποθέσεις» (είναι «ανίκανοι»). Εδώ όμως αναφύεται ένα ιδιαίτερα σοβαρό πρόβλημα ως προς τα κριτήρια και τις ακολουθούμενες διαδικασίες.

 Οι διαδικασίες που ακολουθούνται διαφαίνεται ότι περιορίζονται μόνο στην εξέλιξη και την τρέχουσα κατάσταση της πάθησης και δεν ελέγχουν επαρκώς εάν το πρόβλημα υγείας ενδέχεται να σχετίζεται με την Υπηρεσία («ένεκα αυτής»). Κοινώς, η όλη διαδικασία δείχνει να πάσχει σε πολύ μεγάλο βαθμό, διότι ως έχουμε αναδείξει κατ’ επανάληψη, στις ΕΔ μόνο ελάχιστα (και κατά βάσιν μόνο επιφανειακά) τηρούνται οι προβλέψεις του (β) σχετικού Κώδικα, σύμφωνα με την οποίαν ο εργοδότης (που κατά το νόμο είναι ο ΥΕΘΑ) οφείλει να αναλαμβάνει όλες τις απαιτούμενες ενέργειες βελτίωσης των συνθηκών εργασίας, ένα μέτρο προς την οποίαν κατεύθυνση είναι και η προσαρμογή της εργασίας στον άνθρωπο (στο πλαίσιο άρθρων 17, 18, 42 και 43 του ιδίου).

Ειδικότερα, σύμφωνα με τα ισχύοντα (άρθρο 17 του Κώδικα) ο εργοδότης λαμβάνει υπόψιν τις υποδείξεις του Ιατρού Εργασίας, όπου μεταξύ άλλων προβλέπεται η δυνατότητα «αρχικής τοποθέτησης και αλλαγής θέσης εργασίας για λόγους υγείας, σωματικής ή ψυχικής, προσωρινά ή μόνιμα, καθώς και ένταξης ή επανένταξης ατόμων που υφίστανται διακρίσεις ή θυμάτων βίας και παρενόχλησης, συμπεριλαμβανομένης της σεξουαλικής παρενόχλησης, καθώς και θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας στην παραγωγική διαδικασία, ακόμη και με υπόδειξη αναμόρφωσης ή εύλογων προσαρμογών της θέσης εργασίας» (παρα.2ε).

Υπενθυμίζουμε ότι με το (ε) σχετικό έχουμε εκφράσει τις ιδιαίτερα σοβαρές επιφυλάξεις μας ως προς το αν τηρούνται οι υποχρεώσεις που πηγάζουν από το συνολικό πλαίσιο περί προστασίας της Υγείας και Ασφάλειας των εργαζομένων και συγκεκριμένα αν τηρούνται οι Ατομικοί Ιατρικοί Φάκελοι. Διότι στην περίπτωση που η διαδικασία τήρησης των ΑΙΦ είναι πλημμελής, τότε εύλογα μπορεί να αμφισβητηθεί η συμμόρφωση της Διοίκησης με τα άρθρα 18, 42 και 43 του Κώδικα, τα οποία σύμφωνα με το άρθρο 2, παρα.2 του ιδίου έχουν υποχρεωτική εφαρμογή και για το στρατιωτικό προσωπικό.

Κοινώς, ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας του στελέχους («σωματική υγεία») ή ένα πρόβλημα υγείας μέλους της οικογένειας που μπορεί να έχει πολύ σοβαρές, άμεσες ψυχικές επιπτώσεις στο στέλεχος («ψυχική υγεία»), μπορούν να αποτελέσουν λόγο μόνιμης ή προσωρινής μετακίνησης του στελέχους σε άλλη θέση, ώστε να υπάρχει επαρκής υποστήριξη από την Υπηρεσία. Εντούτοις, εν λόγω υποχρέωση δείχνει να μην αποτελεί εμπόδιο λόγω όσων έχουμε μέχρι στιγμής τεκμηριώσει.

Προκειμένου να αποδειχθεί η σοβαρότητα της όλης κατάστασης θα φέρουμε το εξής παράδειγμα: σύμφωνα με τις παρα.6 και 8 του άρθρου 24 του (α) σχετικού όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει, ένα στέλεχος του οποίου το νόσημα ή τραύμα έχει ιαθεί δύναται να αντιμετωπιστεί εξίσου με ένα στέλεχος του οποίου το νόσημα ή τραύμα είναι ανίατο και τελικώς να αποστρατευθούν αμφότερα. Πως είναι δυνατόν δύο ιατρικά διαφορετικές περιπτώσεις να αντιμετωπίζονται με ειδικά κριτήρια μόνο εκ του αποτελέσματος;

Ανεξάρτητα από τα παραπάνω, υπάρχει μία ακόμα ιδιαίτερα σοβαρή προέκταση και μάλιστα με δικαστική βούλα: είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε για τουλάχιστον μία περίπτωση όπου οικογένεια στελέχους δικαιώθηκε για πρόκληση σοβαρής βλάβης στην υγεία του. Το στέλεχος υπηρετούσε σε πολεμικά πλοία επί σειρά ετών αλλά το πρόβλημα στην υγεία εμφανίστηκε πολλά χρόνια μετά και με αυξημένη σοβαρότητα που τελικώς οδήγησε στο θάνατό του (για την υπόθεση υφίσταται σχετική αρθρογραφία στο διαδίκτυο). Αναφερόμαστε σε περίπτωση πρόκλησης καρκίνου από αμίαντο.

Άραγε η Υπηρεσία έχει λάβει υπόψιν στις ακολουθούμενες διαδικασίες ένα τέτοιο ενδεχόμενο ετεροχρονισμένης εμφάνισης ενός προβλήματος υγείας;

Πιο απλά, πριν την απόλυση του στελέχους λόγω σωματικής ανικανότητας, έχουν εξαντληθεί όλες οι πιθανότητες που αποκλείουν το πρόβλημα να οφείλεται στην Υπηρεσία και να ξεκίνησε πολλά χρόνια πριν αλλά να εμφανίστηκε ετεροχρονισμένα;

Η περίπτωση αυτή καθίσταται θεσμικά ακόμα πιο πολύπλοκη. Σύμφωνα με τους πίνακες του (γ) σχετικού, υφίσταται σειρά από αυτοάνοσα νοσήματα τα οποία δύνανται να χρησιμοποιηθούν για να τεκμηριώσουν την κρίση για την «ανικανότητα» ενός στελέχους. Εντούτοις, αποτελεί κοινή παραδοχή ότι οι έντονα στρεσογόνες καταστάσεις (όπως αυτές των ΕΔ) μπορούν να συσχετιστούν ευθέως με την εμφάνιση αυτοάνοσων νοσημάτων.

Την ίδιαν στιγμή το εργασιακό στρες και τα συναφή επαγγελματικά σύνδρομα δεν αναγνωρίζονται από την Πολιτεία. Πως είναι, λοιπόν, δυνατόν να παραμένει εκτός κριτηρίων μια πολύ μεγάλη «δεξαμενή» λόγων πρόκλησης προβλημάτων υγείας, αλλά τα αποτελέσματα αυτών (των προβλημάτων) έχει θεσμοθετηθεί να χρησιμοποιούνται για να τεκμηριωθεί η «ανικανότητα»; Πρόκειται για παράδοξο.

Συνδυαστικά από τα παραπάνω προκύπτει μια ιδιαίτερα σοβαρή κατάσταση, η οποία δημιουργεί εύλογα ερωτήματα:

• Πριν καταλήξει η Υπηρεσία στις απολύσεις στρατιωτικού προσωπικού για λόγους υγείας, έχει εξαντλήσει μετά βεβαιότητας όλα τα μέσα που προβλέπει το (α) σχετικός Κώδικας;
• Οι γνωματεύσεις των Ανωτάτων Υγειονομικών Επιτροπών έχουν συνυπολογίσει τις εκτιμήσεις των αρμοδίων ανά περίπτωση Ιατρών Εργασίας, προκειμένου να διερευνηθεί κατά πόσον έχουν εξαντληθεί όλα τα ενδεχόμενα, όπως ο νόμος ορίζει;
• Στην, προς ώρας υποθετική, περίπτωση ότι έχουν τηρηθεί οι ανωτέρω προβλέψεις, ελήφθησαν υπόψιν οι αξιολογήσεις των προϊσταμένων των θιγόμενων στελεχών και σε καταφατική περίπτωση, ποιες οι βαθμολογίες όσων αποστρατεύθηκαν; Υπάρχει περίπτωση απολυθέν στέλεχος να βαθμολογείτο ως εξαίρετο/άριστο αλλά παρά ταύτα να κρίνεται ανίκανο για στρατιωτική υπηρεσία λόγω προβλήματος υγείας;
• Πως μπορεί να αποκλείσει η Υπηρεσία το ενδεχόμενο να έχει προκληθεί σοβαρή βλάβη υγείας ένεκα της Υπηρεσίας σε ανύποπτο χρόνο αλλά αυτή να εμφανιστεί έως και πολλά έτη μετά την αρχική της πρόκληση;
• Πως είναι δυνατόν την στιγμή που η Πολιτεία δεν αναγνωρίζει μια μείζονα πηγή πρόκλησης προβλημάτων υγείας όπως το εργασιακό στρες και τα σχετιζόμενα εργασιακά σύνδρομα, να λαμβάνει υπόψιν για κρίση ανικανότητας τα αποτελέσματα εν λόγω πηγών κινδύνου;

              Κύριε Υπουργέ.

Τα τελευταία χρόνια η Ηγεσία διαρκώς επαίρετο για το ενδιαφέρον της για το προσωπικό αλλά τα έργα της μόνο υπέρ του δεν ήταν. Τα σχετικά (στ) και (ζ) αποτελούν μόνο δύο από τους αδιάψευστους προς τούτο μάρτυρες. Φυσικά δεν αμφισβητούμε τις καλές προθέσεις και το ενδιαφέρον της Ηγεσίας για το προσωπικό διότι δεν είμαστε κακοπροαίρετοι. Αμφισβητούμε, όμως, τον ρεαλισμό και τα αποτελέσματα των αντικειμενικών στόχων εν λόγω μέτρων, τα οποία είναι ξεκάθαρα εις βάρος του προσωπικού. Εξάλλου το έχουμε αποδείξει κατ’ επανάληψη. Ωστόσο, πλέον το ΥΠΕΘΑ διαθέτει νέα Ηγεσία και ως εκ τούτου θεωρούμε ότι τα πάντα μπορούν να τεθούν σε μια νέα βάση.

Κατόπιν των ανωτέρω επαναφέρουμε τα αιτήματά μας για την:

              α.   Επαναφορά του άρθρου 2, παρα.2 του ν.4609/2017 με συνακόλουθη τροποποίηση άρθρου 24 του (α) σχετικού.

              β.   Κατάργηση της (ζ) σχετικής και την προσωρινή επαναφορά της μέριμνας στο προηγούμενο πλαίσιο, με σκοπό να επανεξεταστεί συνολικά το πλαίσιο μέριμνας ώστε να βελτιωθεί.

              γ.   Παύση κάθε διαδικασίας επανάκρισης σωματικής ικανότητας και την πλήρη ενεργοποίηση ενδιάμεσων προνοιών [όπως του (β) σχετικού] προκειμένου να υπάρχει η πληρέστερη δυνατή διερεύνηση κάθε περίπτωσης.

              δ.   Επικαιροποίηση του εθνικού καταλόγου επαγγελματικών ασθενειών του ΠΔ 41/2012 (Α΄ 91) σε συνεργασία με συναρμόδια Υπουργεία, με την προσθήκη περιπτώσεως 6 «Ασθένειες που προκαλούνται από ψυχοκοινωνικούς παράγοντες», η οποία μεταξύ άλλων να συμπεριλαμβάνει το εργασιακό στρες και τα επαγγελματικά σύνδρομα [όπως η ηθική παρενόχληση και εκφοβισμός (mobbing) και το σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης (burn-out)], ως είχαμε τεκμηριώσει και προτείνει με το (δ) σχετικό.

Συναφώς των ανωτέρω επαναφέρουμε το αίτημά μας για συνάντηση αντιπροσωπείας της Ομοσπονδίας μας μαζί σας σε χρόνο και τόπο που θα ορίσετε, προκειμένου να σας γνωστοποιήσουμε τα προβλήματα του προσωπικού και να διερευνηθούν οι δυνατότητες για γόνιμη συνεργασία.

Παραμένουμε στη διάθεσή σας για οποιαδήποτε διευκρίνιση ή πληροφορία.

      Οι κ.κ. βουλευτές της Βουλής των Ελλήνων, προς τις/τους οποίες/ους κοινοποιείται το παρόν, παρακαλούνται για την ανάδειξη του θέματος, δια του κοινοβουλευτικού ελέγχου.